იოანეს მეტცი : ქრისტიანული რწმენა არის ბრძოლაში ჩართვის და წინააღმდეგობის რწმენა, მაშინაც კი როცა ეს ძალიან ძნელია

იოანეს  მეტცი : ქრისტიანული რწმენა არის ბრძოლაში ჩართვის და წინააღმდეგობის რწმენა, მაშინაც კი როცა ეს ძალიან ძნელია

გერმანულიდან თარგმნა შოთა კინწურაშვილმა

 

ჩემი საღვთისმეტყველო ინტერესის ცენტრში დგას საკამათო, გარკვეულწილად რელიგიურ-პოლიტიკური მსჯელობა ე.წ. თეოდიცეას საკითხთან დაკავშირებით – ღმერთის მიმართება ადამიანთა ტანჯვის  გამოცდილებასთან. სავარაუდოდ ეს ჩემი ახალგაზრდობის ბიოგრაფიასთან არის კავშირში, კერძოდ მეორე მსოფლიო ომის ტრაგიკულ სურათთან. ჩემი საღვთისმეტყველო ხედვები „აუშვიცის შემდგომი“ გადააზრების შედეგად იქნა წარმოქმნილი. ამან  ჩემი განსაკუთრებული ყურადღება განაპირობა მსოფლიოში ტანჯვასა და ჩაგვრაში მყოფი ადამიანებისადმი.  ჭეშმარიტი ქრისტიანული ცნობიერება სულმუდამ „ეჯახება“ უნივერსალური სოლიდარობისა და უცილობელი სამართლიანობის თეოლოგიურ საფუძვლებს. ეს ნიშნავს თანალმობასა და სამართლიან დამოკიდებულებას ისტორიული პროცესში მყოფ მსხვერპლისა და დამარცხებულებისადმი.  ქრისტიანები მათი ტვირთით უნდა ვცხოვრობდეთ და სულიერ სამოთხეს ვაშენებდეთ, ხოლო მათ ბედისწერას ჩვენში მგრძნებარე  ბრძოლის წარმოქმნა და  გარდამტეხი ცვლილებების მოხდენა შეუძლია.  ჩემი თვალსაწიერიდან ქრისტიანების ვალია განუზომელი მასშტაბის უწყვეტ ბრძოლაში უნივერსალური გათავისუფლებისათვის ჩართვა, სადაც ყოველი ადამიანი შეიძლება გახდეს სუბიექტი. ქრისტიანების ღმერთი არის უნივერსალური სოლიდარობის და სამართლიანობის საიმედო საყრდენი, რომელიც ადამიანებს სწყურიათ და შიათ, არა მხოლოდ ამჟამად, არამედ მთელი კაცობრიობის ისტორის მანძილზე. აქ მე შევჩერდები,   ვსაუბრობდი რა ჩემს ქრისტიანულ ხედვაზე?  დავიწყე პროფესორის ენით საუბარი, ზედმეტად ნაფიქრი, ტერმინებით დამძიმებული, აკადემიურად დავარცხნილი, ნაცვლად სუბიექტისა და არსებული მდგომარეობის გათვალისწინების, თითქოსდა უფრო სწავლებებით სავსე ვიდრე ცოცხალი თუ ქმედითი. თუმცა ქრისტიანობა პირველ რიგში არათუ სწავლებაა, რომელიც მაქსიმალურად „წმინდად“ უნდა შეინახო და შეძლებისდაგვარად „დროითი შეგრძნების“ გარეთ გადმოსცე, არამედ პრაქტიკაა, სადაც მისაღებია რადიკალური ცხოვრების ფორმა. ამის გარეშე მისი გზავნილის გასაგები და მანუგეშებელი ძალმოსილება უცხო და მიუახლებელი რჩება. ამ პრაქტიკისათვს ქრისტიანებმა ერთი მარტივი სიტყვა ვიცით: „მიმდევრობა“ „მემკვიდრეობა“ „მოწაფეობა“, მემკვიდრეობა გლახაკი, ტანჯული და მორჩილი იესოსი.

საღვთო ჩანაფიქრი თავისთავად არის პრაქტიკული მოქმედებათა საზრისის მატარებელი: ისტორია გამოსვლის, შემობრუნების და მისიონერობის(მოწაფეობის), ფერისცვალების და გათავისუფლებისა. ეს  საღვთო „ტერმინები“ შეუძლებელია მხოლოდ რეფლექსიითა ან თეორიული რეკონსტრუქციით მიაღწიო, დაიცვა ან კვლავაც გადმოსცე. ის არ არის სხვა თუ არა მოგონებებისა და ისტორიების ამოუწურავი მარაგი აბრივიატურისა.  არა გასართობი, არამედ საშიში, ვინაიდან ის არაა გააზრების მაგალითი, ამიტომაც ის მხოლოდ იესოს მოწაფეების (ანუ ჩვენი) საქმეში (პრაქტიკაში) გამომხსნელი ძალით ცხადდება. არ არსებობს ყველასათვის მისაღები „წმინდა თეორიული“ ჩანაფიქრის გადმოცემა, რომ რელიგია ხალხის ოპიუმია ან სულაც არ არის ხალხისათვის. ეს კლასიკური გამოხატულება არის მცდარი აღქმა. ჩემი თვალსაწიერიდან  მხოლოდ იესოს  გააზრებული მიმდევრობის შედეგად წარმოებული წინააღმდეგობა არსებობს, მიღება და აღიარება ჩვენი ღმერთის მიერ დანახული გზისა, ღმერთისა რომელსაც ჩვენ „მამას“ ვუწოდებთ.

მხოლოდ ასე იქნება  გაგებულ და ნაუწყები, რომ ქრისტიანების ღმერთი უგრძნობი კერპი კი არ არის, არც აუტანელი ტირანი, რომელიც მბრძანებლურად  ჩვენზე „ზემოდან“ ბატონობს და თითქოსდა ჩვენ სურვილებსა და ტკივილებს მასთან არანაირი წვდომა არა აქვს. ასევე მცდარია თითქოსდა მასში ფეოდალური, ბატონი-ყმის დამოკიდებულებაა არეკლილი. სახარებისეული მემკვიდრეობით  თვალნათელი ხდება ჭეშმარიტი ლოცვის მისტიურობა, რომლისთვისაც უცხოა კაცთმოძულეობა, ხოლო ამოსავალი წერტილი უნივერსალური კაცთმოყვარეობაა. რელიგიამ (ეკლესიებმა)  ჩვენი სულიერი ღვაწლით მოპოვებული თავისუფლების აღქმა არქაული შიშებითა და ძალდატანებით არ უნდა მოწამლოს.

რწმენა და მისი საქმით აღსრულება  ქრისტიანებისათვის მუდმივი მოძრაობაა,  სულმცირე ისე რომ ეს რწმენა (ჩემი გადმოსახედიდან) არასოდეს არ არის მარტოოდენ დაჯერებული რწმენა, რომელიც გათავისდება და ინდივიდუალიზირდება. ეს არ არის რწმენა წინააღმდეგობის გარეშე, რომელიც სამყაროსადმი დამოკიდებულებაში თუ ყოველ „ბუნებრივ“ ქცევაში ვრცელდება. ქრისტიანების რწმენა არის ბრძოლაში ჩართვის რწმენა, წინააღმდეგობის რწმენა, მაშინაც კი როცა ეს ძალიან ძნელია. ქრისტიანობის წარსულში შეიძლება ამოიკითხო  გადამეტებული ადაპტაციისა და პოლიტიკური მორჩილების ისტორიები. აქვეა მისი თვალსაჩინო დეფიციტი შეუგუებლობისა და პოლიტიკური წინააღმდეგობის ისტორიების.

მე ვიცი რომ, ქრისტიანობა არ არის გამარჯვებულების რელიგია. ის აძლევს ძალას და იმედს დაზარალებულ და ჩაგრულ ცხოვრებაში მყოფთ. ასევე ჭეშმარიტი ქრისტიანული რწმენა, ნამდვილად სამართლიანად გვერდით გასწევს ბურჟუაზიის მიერ დანახულ ნათელ სამყაროს, საიდანაც მკაცრად გათავისებულ და ინდივიდუალური ფორმის ქრისტიანული იმედისაგან გადახვევას ითხოვს, ხოლო სხვის ტკივილნარევ ძახილზე პასუხებს თხოვს.

იესოს მოწაფეობა არ ნიშნავს მისადმი იმიტაციურ ან აღფრთოვანებულ მიდევნებას, არამედ კონკრეტულ დროს და მდგომარეობაში მისი სუსლიკვეთებით ჩარევასა და ჩართულობას. მაგალითად ნაციონალსოციალისტების იდეებით მოწამლულ ეპოქაში,  ფაშისტური უზნეობის შეთქმულების წინააღმდეგ წასვლას. საზოგადოებაში მოძლავრებული რასიზმის დროს რასობრივი განყოფისა და დაპირისპირების წინააღმდეგ გალაშქრებას. ცამდე ასული სოციალური უთანაწორობის ჟამს მსხვილი კაპიტალისმფლობელთა კლასის ღალატსა და  მათგან წარმოებულ სიღარიბესთან შეუგუებლობას. ზუსტადაც ამ ფორმის ბოროტებებთან ღალატს და დაპირისპირებას მივყავართ იესოსთან. თავად იესო არ იყო ასეთი რეპუტაციის მქონე? სწორედ ამ მიმართულებით არ წაიყვანა მან თავისი მიწიერი სიცოცხლე? განა ასეთი საყოველთაო ღირებულებების დაცვის გამო არ შერაცხეს იგი საზოგადოების მტრად და ჯვარს აცვეს? მისი გზა სრული სისრულით დანახულ იქნა სრულ უძლურებაში, მტანჯველ სოლიდარულ სიყვარულში.

აქ და ახლა, ჩვენთან და პირველ რიგში უღარიბეს ქვეყნებში ქრისტეს მსგავსი მოქმედებანი ხშირად შეგხვდება. ასეთი ქრისტიანები და მათი საქციელი ჩემთვისაც ხდება ქრისტიანად ყოფნის და შემდგომი მოქმედების მაგალითი. ისინი აძლიერებენ და სინათლეს სძენენ ჩემს (ჩვენს) ქრისტიანად ყოფნას. მათთან ერთობაში შემიძლია მე ჩემ ცხოვრებაში ვისაუბრო: ღვთის წყალობასა და ნუგეშზე, სამადლობელსა და მსხვერპლზე, ყოველგვარი კრიტიკული-საღვთისმეტყველო პერსპექტივიდან, მარტივად შესაძლებელია უკუგდება ქრისტიანობის პოლიტიკური მიზნებისადმი და პირადი კეთილდღეობის გამოყენებისათვის. მათთან ერთად შემოდის „ღირებულებები ყოველგვარი დანაკარგის გარეშე“ როგორც ამქვეყნად წინააღმდეგობის და ჯანყისა. მათთან ერთად ვიძენ მე შესაძლებლობას წინააღმდეგობის მნიშვნელობისა, რომელიც ჩემს ქრისტიანულ სინდისზე ძევს: დაპირისპირება საფრთხისშემცველი ბანალური აპოთეოზისა, აპათიისა და სიძულვილის, ადამიანების წმინდა მშრომელ ძალად დამორჩილებისა, რომელსაც სურვილი აქვს მათი წმინდა ფუნქციების შემსრულებელ მანქანებად აქციონ, თუნდაც ტოტალიტარიზმის აღზევების შესაძლებლობისაგან. მათ ქრისტიანად ყოფნაში ვპოულობ ჭეშმარიტ ძალას და სამომავლო ხედვებს. მათთან და მათი თანაგრძნობით ინთება ჩემში  რწმენითი გამოცდილების თვითრეფლექსია – იყო „ქრისტიანი“ სიტყვითა და საქმით. ეს მე გაბედულებას მძენს ჩემს ცხოვრებაში, რომელსაც შემდგომში თეოლოგიურ ფორმულირებებით საკუთარ ტექსტებში გადმოვცემ და ხოლო ცხოვრებაში ვცდილობ გავხდე ამ ღვთისაგან მოწოდებული საქმეების თანამონაწილე.

დასასრულს კი მსურს ჩვენი დროისათვის ქრისტიანობის მნიშვნელობა შევაჯამო, ვინ ან რა არის მიზნის სწრაფვისაკენ აუცილებელია, რათა დაუღალავი დგომა შევძლოთ სოლიდარულ ადამიანად ყოფნის შესაძლებლობისათვის – ძალადობრივი ჩაგვრის წინააღმდეგ, ასევე ინსტიტუციონალიზირებული სიძლვილის წინააღმდეგ? ამას ჩვენ დღეს  მხოლოდ სამოქალაქო ინდივიდუალურობის პრინციპს მივანდობთ, ორიენტირებული ავტონომიაზე, საკუთრებაზე, ეკონომიკურ სტაბილურობაზე… მაგრამ მე ეს სულაც არ მეჩვენება საკმარისად. საიდან შეიძლება მოვიდეს ამ ინდივიდუალურობის მოცემულობა, რომელსაც ვფიქრობ ისევდაისევ სხვის რეპრესიას ვუმადლით? საიდან  სიძულვილისადმი წინააღმდეგობის ძალა,  რომელიც სოლიდარობას ასე ანაწევრებს? პირადი ინდივიდუალური იდენტობა, თავისუფალ სუბიექტად ყოფნა არა სხვის წინააღმდეგ! ცალკე მდგომი მე სუსტ, საზოგადოებრივ თუ ეკონომიკურად განძარცვული ძალისაგან, იქნებიან ესენი დამოკიდებული ჯგუფები თუ კლასები, არამედ მათთან ერთად თანაცხოვრება და ქრისტიანული იმედით სავსე წინააღმდეგობა.

შეგვიძლია თუ არა იესოს მოწაფეებს ქრისტიანული ქცევისათვის  სამაგალითო ძალა მოვიპოვოთ? ძალა რომლისგანაც პიროვნების არაძალადობრივი გზით ფერისცვალებას მივიღებთ. ასეთი ღვთივბოძებული ძალა სიძულვილისაგან თავისუფალ სოლიდარობას ყველასათვის ეძიებს, არა რაიმე სიმულირებული თუ ემპათიური, არამედ ძალიან კონკრეტული, ჩვენი სამოქალაქო ცხოვრებისათვის მკვეთი შემობრუნების მიზნებით. ეს კი ნებისმიერ კავშირზე მაღლა დგას, სადაც ყოველი პიროვნება თანასწორია და თითოეული მათგანის მიზანი გაჭირვებულებისადმი ქრისტიანული ჰუმანიზმის სამაგალითო ქცევაა.

იოანეს ბაპტის მეტცი (1928-2019) – გერმანელი თეოლოგი, მღვდელი და ფუნდამენტური თეოლოგიის პროფესორი. კარლ რანერის მოწაფე. მეტცი ითვლება მეოცე საუკუნის მეორე ნახევრის ერთერთ გავლენიან თეოლოგად, განსაკუთრებით თავისი პოლიტიკური თეოლოგიის მიმართულებით. მეტცის „ახალი პოლიტიკური თეოლოგია“ ემიჯნება კარლ შმიტის პოლიტიკურ თეოლოგიას. იოანეს მეტცის საღვთისმეტყველო ხედვები საზრდოობდა მემარცხენე კათოლიკური მოძრაობებიდან, ფრანკფურტის სკოლის ინტელექტუალებისა და ლათინური ამერიკაში წარმოქმნილ განთავისუფლების თეოლოგიის კრიტიკულ გადააზრებაში ევროპის კონტინენტისათვის. მეტცი ხშირად ეხება თეოდიციის საკითხს და  მას ამოუწურავ ამოცანად ხედავს ეკლესიისა და თეოლოგიისათვის. მისი გადმოსახედიდან იესოს ამქვეყნიური ტანჯვის სულმუდამ გახსენებას სამყაროს ჰუმანიზირების გზაზე უნდა მივყავდეთ, ვიდრე ესქატოლოგიური სისრულე ღვთის მიერ საბოლოოდ არ აღსრულდება.

შემოკლებული თარგმანი

წყარო: Johann Baptist Metz: Zu Lasten der Nichtgefragten, München 1979, 253-264